Prikkelverwerking is de mooie samenwerking tussen zintuigen en hersenen. Prikkelverwerking is iets wat iedereen altijd en overal doet. Er komen allerlei prikkels binnen, zoals kleuren, geuren en geluiden. Deze prikkels worden doorgegeven aan de hersenen. Deze gaan de prikkels verwerken en beoordelen en kijken of er een reactie nodig is op de prikkels. Te vergelijken met een soort filter. Bijvoorbeeld je zet de muziek zachter omdat die te hard staat.
Niet alle prikkels neem je bewust waar. Je zou namelijk gek worden als je ze allemaal zou mee krijgen. Prikkels die zichzelf blijven herhalen (zoals het geluid van een tikkende klok) krijg je bijvoorbeeld niet bewust mee.
Maar helaas, het gaat wel eens mis. Bij dementie en Niet-aangeboren Hersenletsel zien we vaak dat die filter niet meer goed zijn werk doet. Het filter is weg of ruimer geworden waardoor we op alles reageren. We weten ook niet altijd wat we met alle prikkels aan moeten en kunnen dus ook niet meer bepalen welke prikkels op een bepaald moment belangrijk zijn en welke niet. Alles komt ongefilterd binnen. Dit alles bij elkaar geeft een onveilig signaal, gevoel van dreigend gevaar. Het gevolg is vaak stress of paniek wat vaak als gevolg de drie V’s geeft (verstarren, vluchten, vechten).
Bij dementie en Niet-aangeboren Hersenletsel veranderd de alertheid
Een belangrijk aspect voor een goed werkende filter is alertheid. Binnen alertheid hebben we 5 fases. Als we in fase 3 zitten kunnen we prikkels beter ontvangen en verwerken. Om in de juiste alertheid te komen en te blijven is per persoon verschillend. Daarnaast is het belangrijk om te weten dat we niet continu alert kunnen blijven, dit is zeer vermoeiend en onze hersenen hebben ook ontspanning nodig.
Dus alertheid geeft een schommel beweging gedurende de dag wat betekent dat bij een hoge alertheid (fase 5) een aanraking een schrikreactie kan geven. En bij een lage alertheid (fase 1) dat het nauwelijks opgemerkt wordt dat iemand tegen je aanloopt. Bij dementie en Niet-aangeboren Hersenletsel zie je een snellere wisseling en vaak blijven mensen ook een langere tijd hoog of laag. Kort samengevat betekent dit dat hoog in alertheid mensen continu last hebben van alle prikkels en laag in alertheid dan beleef je eigenlijk niks.
Alles gaat langs je heen.
Om er achter te komen wat een persoon nodig heeft om in de juiste alertheid te komen moet er goed geobserveerd worden, maar ook karakter en gewoontes spelen een rol. Tijdens observaties wordt er gekeken naar de prikkels die aangeboden worden en de manier waarop. Het tempo waarin prikkels worden aangeboden spelen vaak een belangrijke rol, maar ook de hoeveelheid prikkels tegelijk. We zijn al snel geneigd om tijdens het handelen te praten, dit betekent dat er meerdere prikkels tegelijkertijd worden aangeboden die verwerkt en beoordeelt moeten worden. Soms is dit teveel en raakt iemand dus overprikkeld.
Naast dat benadering belangrijk is zijn er ook een hoop hulpmiddelen en handeling die we zelf kunnen doen of kunnen aanbieden, denk aan friemelen, wiebelen of diepe druk geven.
Hulp nodig?
Samen, Praktijk voor Ergotherapie kan u hier meer over vertellen en ook in begeleiden. Dus wilt u meer weten of herkent u zichzelf of iemand in uw omgeving hierin, neem dan contact op.